Uygurlar(744-840)

Doğu Türkistan, Türkçe konuşan Uygurların ve Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler, Tatarlar ve Tacikler gibi diğer Orta Asya halklarının anavatanıdır.

2010 yılının son Çin nüfus sayımına göre, Doğu Türkistan’ın mevcut nüfusu 21,81 milyon olup, Doğu Türkistan’a yasadışı yollardan yerleşen 8,75 milyon etnik Han Çinlisi (%40,1) dahil 1949’dan sonra (1949’da etnik Han Çinlilerinin sayısı 200.000 idi). Uygurlar, nüfusun en az 12 milyonunu oluşturuyor. Ancak Uygur kaynakları, Uygurların gerçek nüfusunun 20 milyon civarında olduğunu belirtiyor.

Tarih boyunca Uygurların ataları ve diğer yerli halklar tarafından kurulan bağımsız devletler, Doğu Türkistan topraklarında büyümüş ve zenginleşmiştir. Efsanevi İpek Yolu’nun bir bölümünde yer alan Uygurlar, Doğu ile Batı arasındaki kültürel alışverişte önemli bir rol oynadılar ve kendilerine ait benzersiz bir kültür ve medeniyet geliştirdiler.

Uygurlar, Orta Asya’daki diğer Türk halklarının çoğu gibi erken tarihlerinde Şamanizm, Maniheizm ve Budizm’e inanıyorlardı. MS 1. yüzyıldan başlayarak İslam’ın gelişine kadar Doğu Türkistan, Budist medeniyetinin büyük merkezlerinden biri oldu.

İslam’a geçiş, 9. yüzyılın başında Uygurlar ve Müslümanlar arasındaki temasların başlamasıyla başladı. Karahanlı kralları döneminde Uygur toplumunun İslamlaşması hızlanmıştır. Karahadin Krallığı’nın başkenti Kaşgar, kısa sürede İslam’ın en önemli öğrenim merkezlerinden biri haline geldi. İslami dini kurumlar ileri bir kültür arayışını besledikçe sanat, bilim, müzik ve edebiyat gelişti. Bu dönemde dünyaca ünlü yüzlerce Uygur alimi ortaya çıktı. Binlerce değerli kitap yazıldı. Bu eserler arasında Uygur alimi Yusup Has Hajip’in Kutadku Bilig (Mutluluk için Bilgi, 1069-1070) adlı kitabı ve Mahmud Kaşgar’ın Divan-ı Lugat-it Türk (Türk dili sözlüğü) en etkili olanlarıdır.