Hazarlar(630 – 968)

Kuruluş-Yıkılış Yılı: 630 – 968

Hazarlar Sabirlerin (Sibirlerin ) devamı olarak kabul edilir. I. Köktürk devleti yıkıldıktan sonra 630 yılında Bağımsızlıklarını ilan edip Karadeniz’in kuzeyi ve Kafkaslarda devletlerini kurdular. İsimlerini Hazar denizine verdiler. Hazarlar 7. ve 9. Yüzyıl arasında Doğu Avrupa ve Kafkasya’da büyük bir egemenlik kurdular.

Hazarlar Karadeniz’in kuzeyindeki Büyük Bulgar devletini yıktılar. (Daha sonra Tuna Bulgarlar ve İtil Bulgarları adında iki yeni devlet kuruldu.)

Hazarlar , Bizans’la ittifak kurup Sasanilerle Mücadele içine girdiler. Bu mücadele sonunda Sasanilerin zayıflamasına neden oldular.

Hazarlar, Müslüman-Arap devleti olan Emevilerle (Hz. Osman döneminde ) Belencer Savaşında karşı karşı geldi. Emeviler büyük bir darbe alınca ordusunu geri çekmek zorunda kalmıştır. (Hazarlar İslam ordularıyla savaşan ilk Türk devleti olmuştur.)

Not: Hazarlar Belencer savaşıyla İslamiyet’in Kafkasya’da yayılmasına engel olan Türk devletidir.

Hatırlatma: Hazarlar gibi Müslüman Araplarla savaşarak İslamiyetin yayılmasına engel olan diğer bir devleti Türgişlerdir.

Ticaretin gelişmiş olduğu Hazarlar; Kürk yolundan en çok gelir elde eden Türk devletlerinden biri olmuştur. Hazarlar ticaretten o kadar çok gelir elde ettiler ki bu gelirle Kendilerine ücretli bir ordu kurdular. (Hazarlar İlk Türk devletlerinde ücretli ordusu olan tek Türk devleti. )

Hazarlar da devletin merkezine Han Balık denilirdi. Hükümdarın yanında İhtiyarlar Meclisi isminde danışma meclisi de bulunmaktaydı.

Hazarlar, Bulan Han döneminde tek tanrılı bir din olan Museviliği benimsediler (Musevliği daha çok yönetici kesim benimsedi).

Not: Hazarlar Musevi dinini benimseyen ilk ve tek Türk devletidir.

Ülkelerinde her dinden insan yaşamaktaydı, ülkelerinde dini hoş görü vardı. Hazarlarda Müslüman kesimin başında “Hazz” ismi verilen kişiler bulunmaktaydı. Hazarlar kurdukları 7 kişilik mahkemelerinde her dinden (2 Musevi, 2 Hristiyan, 2 Müslüman ve 1 Şaman) temsilci bulundurmuşlardır. Hazarlar Dini hoş görüleriyle sembol haline gelmiş herkesin özgürce yaşadığı bir ülkeydi. Bu yüzden 7. ve 9. Yüzyılları arası Hazar Barış Çağı (Pan Hazaria) şeklinde adlandırılmıştır.

Hazarlar; 968 yılında Rus hakimiyeti altına girdiler. Hazarlar Rusları askeri ve devlet yönetimi konularında epey etkilemiştir.

İbni Havkal ve İbni Fadlan eserlerinde Hazar devletinden bahsetmişlerdir.

Şuan günümüzde yaşamakta olan Karaim ve Karaçay Türkleri Hazarların devamı niteliğinde görülmektedir.